Universe Dark Energy-1 Expanding Universe.--Energjia e Erret.Ne fillimin e viteve 1990, nje gje ishte mjaft e sigurt ne lidhje me zgjerimin e universit. Ajo mund te kete dendesi te mjaftueshme te energjise per te ndaluar zgjerimin e saj dhe renien, ajo mund te kete kete densitet te pakte te energjise sa ajo kurr nuk do ta ndalonte zgjerimin, por graviteti ishte i sigurt qe do ta zgjeronte zgjerimin me kalimin e kohes. Universi eshte plot materie dhe forca terheqese e gravitetit terheq te gjitha materien se bashku. Pastaj ne vitin 1998 teleskopi Hubble ,solli vezhgimet e supernovave shume te largata qe treguan se, kohe me pare, universi ishte duke u zgjeruar me ngadale se sa po zgjerohet sot. Pra, zgjerimi i universit nuk eshte ngadalesuar per shkak te gravitetit, si te gjithe mendonin. Askush nuk e priste kete, askush nuk e dinte se si ta shpjegonte ate. Por diçka eshte duke shkaktuar e ate?
Perfundimisht teoricienet dolen me tre lloje shpjegimesh. Ndoshta kjo ishte rezultat i nje versioni te gjate i hedhur poshte nga teoria e gravitetit i Ajnshtajnit , nje qe permbante ate qe u quajt nje "konstante kozmologjike". Ndoshta ka pasur nje lloj te çuditshme te energjise qe mbushi hapesiren. Ndoshta ka diçka te gabuar me teorine e gravitetit te Ajnshtajnit dhe nje teori te re mund te perfshije disa lloj fushash qe krijon kete pershpejtimin kozmik. Teoricienet ende nuk e di se çfare shpjegimi i eshte me i sakte, por ata kane dhene nje emer. Ajo qe quhet energjia e erret.
Çfare eshte e Energjia e Erret?
Me shume eshte e panjohur se sa eshte e njohur. Ne e dime se sa energji e erret eshte, sepse ne e dime efektin e saj ne zgjerimin e universit. Perveç kesaj, ajo eshte nje mister i plote. Por ky eshte nje mister i rendesishem. Ajo rezulton se rreth 68% e universit eshte energji e erret.Materia e erret pemben 27 %. Pjesa tjeter - çdo gje ne Toke, gjithçka e verejtur ndonjehere me te gjitha instrumentet tona, e gjithe materia normale - ploteson pjesen tjeter te universit ne me pak se 5% .
Nje shpjegim per energjine e erret eshte se ajo eshte nje karekteristike/veti e hapesires. Albert Einstein ishte personi i pare te kuptonete se hapesira boshe nuk eshte asgje.Hapesira ka veti te mahnitshme, shume prej te cilave jane vetem fillimi per te kuptuar kete. Pastaj nje version i teorise se gravitetit te Ajnshtajnit, versioni qe permban nje konstante kozmologjike, ben nje parashikim te dyte: "Hapesira boshe" mund te kete energjine e vet. Per shkak se kjo energji eshte nje veti e vete hapesires, kjo nuk do te jete i holluar nga zgjerimi i hapesires. Sa me shume hapesire te vije ne ekzistence, me shume nga kjo energji e hapesires do te na shfaqet. Si rezultat, kjo forme e energjise do te shkaktonte qe universi po zgjeohet shume shpejt. Per fat te keq, askush nuk e kupton se pse konstantja kozmologjike duhet te jete atje, aq me pak pse do te kete saktesisht vleren e duhur per te shkaktuar pershpejtimin e vezhgimit te universit.
Dark Matter Core Defies Explanation
Dark Matter Core Defies Explanation
Ky imazh tregon shperndarjen e materies se zeze, galaktikave dhe gazit te nxehte ne qender te nje grupimi galaktikor te njohur si Abell 520. Rezultati mund te paraqese nje sfide per teorite themelore te materies se zeze.Lexo me per kete-- -ketu:http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2012/10/full/
Nje tjeter shpjegim per si hapesira merr energji ,vjen nga teoria kuantike e materies. Ne kete teori, "Hapesira boshe" eshte ne fakt e perkoheshme ( "virtuale") grimcat qe vazhdimisht formohen dhe pastaj zhduken. Por, kur fizikantet u perpoqen te kalkulonin se sa energji do jepte kjo hapesires e zbrazet-- pergjigja doli gabim - shume e gazbuar. Numri doli 10120 here shume i madh. Kjo eshte 1 me 120 zero pas saj. Eshte e veshtire per te marre nje pergjigje te keqe. Pra, misteri vazhdon.
Nje shpjegim tjeter per energjine e erret eshte se ajo eshte nje lloj i ri i lengjeve dinamike te energjise apo fushes, diçka qe mbush gjithe hapesiren, por qe efekti i te cilit ne zgjerimin e universit eshte e kunderta e materies dhe energjise normale. Disa teoriciene e kane quajtur kete "kuintesence", sipas elementit te peste te filozofeve greke. Por, ne qofte se thelbi eshte pergjigja, ne ende nuk e dime se çfare eshte ,me cfare ndervepron ose pse ekzistone. Pra, misteri vazhdon ende.
Cfare eshte Materia e Erret.
Duke i'u pershtatur nje modeli teorik te perberjes se universit te vezhgimeve dhe te modeleve kozmologjike, shkencetaret kane dale ne konkluzione se, ~ 68% e universit eshte energji e erret, ~ 27% materie e erret, ~ 5% materie normale. Çfare eshte Materia e Erret?
Se pari, ajo eshte e erret, qe do te thote se nuk eshte si forma e yjeve dhe planeteve qe ne shohim. Se dyti, nuk eshte ne formen e reve te erreta si materia normale, dhe perbehet nga grimca te quajtura ''barions''. Ne e dime kete, sepse ne jemi ne gjendje per te zbuluar retë barionike nga thithja e rrezatimit qe kalon nepermjet tyre. Se treti, materia e erret nuk eshte anitimaterie, sepse ne nuk shohim rreze gama unike qe jane prodhuar kur antimateria asgjesohet me kete materie. Se fundi, ne mund te perjashtojne madhesine e vrimave te zeza te medha ne galaktika ne baze te lenteve gravitacionale qe ne shohim.
a2744.jpg
Abell 2744: Pandora's Cluster Revealed--Nje nga goditjet me te komplikuara dhe dramatike mes grupimeve galaktikore shikuar ndonjehere ,eshte kapur ne kete imazh te ri te perbere te Abell 2744. Rajonet blu tregojne nje harte te perqendrimit te pergjithshem ne mase (te materies se erret kryesisht).
Megjithate, ne kete pike, ka ende mundesi qe materia e erret te jete e qendrueshme. Materia Barionike ende mund te perbeje materien e erret. Keto mundesi jane te njohur si objekte masive kompakte--halo, ose "MACHOs". Por mendimi me i zakonshem eshte se materia e erret nuk eshte barionike ne te gjitha rastet, por se ajo eshte e perbere nga te tjera, grimca me ekzotike si axions ose WIMPS (Weakly Interacting Massive Particles).
Artikuj te lidhur:
Dark Energy Multimedia
More About Dark Energy and Dark Matter
More About Dark Matter
Even More About Dark Matter
Alpha Magnetic Spectrometer (AMS)
Fermi Dark Matter Video
AMS in the News
Tags:Universi,Energjia e Erret,Materia e Erret.
No comments:
Post a Comment